Pesquisa sorológica para detecção de anticorpos anti- Leptospira spp. em pequenos ruminantes no município de Suzano, São Paulo / Serological survey of anti-Leptospira spp. antibodies in in small ruminants in the municipality of Suzano, São Paulo

Authors

  • Thaís Aguiar Emídio
  • Fernanda Bruno
  • Patrícia Mara Oliveira Rodrigues
  • Dayane Cristina Mansoldo Almeida
  • Gisele Oliveira de Souza
  • Marcos Bryan Heinemann
  • Amane Paldês Gonçales

DOI:

https://doi.org/10.34117/bjdv6n11-294

Keywords:

Leptospirose, Pequenos Ruminantes, Caprinos, Ovinos, SAM.

Abstract

A leptospirose é uma doença infectocontagiosa responsável por graves consequências socioeconômicas na ovinocaprinocultura mundialmente, ocasionadas em decorrência de problemas reprodutivos, diminuição na produção de leite, perda de animais e transmissão do agente para o homem. O objetivo deste trabalho foi verificar a ocorrência de anticorpos anti-Leptospira spp. em pequenos ruminantes no município de Suzano, São Paulo. Foram analisadas para a pesquisa de anticorpos anti-Leptospira spp. amostras de soro sanguíneo de 159 caprinos e 21 ovinos, oriundos de duas propriedades localizadas no município de Suzano. Para diagnostico de leptospirose foi utilizado o teste de soroaglutinação microscópica (SAM), frente a uma coleção de 23 sorovares representantes de 18 sorogrupos. Na análise do sorovar mais provável foi considerada a sorovariedade que apresentou maior título e maior frequência. A frequência de caprinos reagentes na SAM para pelo menos um sorovar foi de 23,27% (37/159) com títulos variando de 100 a 400, sendo o sorovar Butembo 86,48% (32/37), pertencente ao sorogrupo Autumnalis o mais prevalente. Nos ovinos a soro prevalência encontrada foi de 9,52% (2/21) e os sorovares mais frequentes foram Butembo (50%) e Bratislava (50%) pertencentes aos sorogrupos Autumnalis e Australis, respectivamente.

References

ACHA, P.N.; SZYFRES, B. Zoonosis y enfermedades transmisibles comunes al hombre y a los animales – Volume I: Bacteriosis y micoses. Publicación Cientifica y Técnica: Organización Panamericana de la Salud. 3 ed. Washington, 2001.

ADLER, B.; DE LA PEN?A MOCTEZUMA, A. Leptospira and leptospirosis. Veterinary Microbiology, v.140, n.3-4, p. 287–296, 2010.

ALEXANDER, A.D.; EVANS, L.B.; KEEN, B.C. JR. Leptospira butembo; a distinct leptospiral serotype. Journal of Bacteriology, v.77, n.5, p. 668-669, 1959.

ALVES, C.J.; ALCINO, J.F.; FARIAS, A.E.M.; HIGINO, S.S.S.; SANTOS, F.A.; AZEVEDO, S.S.; COSTA, D.F.; SANTOS, C.S.A.B. Caracterização epidemiológica e fatores de risco associados à leptospirose em ovinos deslanados do semiárido brasileiro. Pesquisa Veterinária Brasileira, v.32, n.6, p.523-528, 2012.

AMORIM, R.M.; NASCIMENTO, E.M.; SANTAROSA, B.P.; DANTAS, G.N.; FERREIRA, D.O.L.; GONÇALVES, R.C.; ULLMANN, L.S.; LANGONI, H. Soroprevalência da Leptospirose em Ovinos da Região Centro-Oeste do Estado de São Paulo. Veterinária e Zootecnia, v.23, n.2, p. 297-305, 2016.

ARAÚJO NETO, J.O.; ALVES, C.J.; AZEVEDO, S.S.; SILVA, M.L.C.R.; BATISTA, C.S.A. Soroprevalência da leptospirose em caprinos da microrregião do Seridó Oriental, Estado do Rio Grande do Norte, Brasil, e pesquisa de fatores de risco. Brazilian Journal of Veterinary Research and Animal Science, v.47, n.2, 2010.

CARDOSO, M.V.; PINO, F.A.; FEDERRSONI, I.S.P.; LUCCHESE FILHO, A.; FELÍCIO, A.L. Caracterização da caprinocultura e ovinocultura no Estado de São Paulo. Arquivos do Instituto Biológico, v.82, p.1-15, 2015.

CARVALHO, S.M. Avaliação das alterações em rim, fígado e pulmões de ovinos infectados por leptospiras. 74f. Tese (Doutorado) Programa de pós-graduação em Ciência Animal, Universidade Federal do Piauí, Teresina, 2012.

CICERONI, L., LOMBARDO, D., PINTO, A., CIARROCCHI, S.; SIMEONI, J. Prevalence of antibodies to Leptospira serovars in sheep and goats in Alto AdigeSouth Tyrol. Journal Veterinary Medicine, v.47, n.5, p.217-223, 2000.

COLE, J. R.; SULZER, C. R.; PULSSELY, P. R. Improved microtechnique for the leptospiral microscopic aglutination test. Journal of Applied Microbiology, v. 5, n. 6, p. 976-980, 1973.

COSTA, P.C. Soroprevalência para Leptospira spp. em Rebanhos Caprinos e Ovinos no Estado do Espírito Santo, Relacionado Com o Sistema de Manejo e Sinais Reprodutivos. 2013. 67f. Tese (Mestrado em Ciências Veterinárias) – Centro de Ciências Agrarias, Universidade Federal do Espírito Santo, Espírito Santo, 2013.

DESVARS, A.; NAZE, F.; BENNEVEAU, A.; CARDINALE, E.; MICHAULT, A. Endemicity of leptospirosis in domestic and wild animal species from Reunion Island (Indian Ocean). Epidemiology and Infection, v. 141, p.1154–1165, 2013.

ELLIS, G.R.; PARTINGTON, D.L.; HINDMARSH, M.; BARTON, M.D. Seroprevalence to Leptospira interrogans serovar hardjo in merino stud rams in South Australia. Australian Veterinary Journal, v.71, n. 7, p. 203–206, 1994.

FAINE S.; ADLER B.; BOLIN C. A.; PEROLAT P. Leptospira and leptospirosis. Melbourne, Austrália, 1999.

FAVERO, A.C.M.; PINHEIRO, S.R.; VASCONCELLOS, S.A.; MORAIS, Z.M.; FERREIRA, F.; FERREIRA NETO, J.S. Sorovares de leptospiras predominantes em exames sorológicos de bubalinos, ovinos, caprinos, equinos, suínos e cães de diversos estados brasileiros. Ciência Rural, v.32, n.4, p.613-619, 2002.

FLORES, D.M.; OLIVEIRA, D. Mapping and analysis geomorphological of basin Ribeirão Balainho / Suzano (SP). Revista Eletrônica da Associação dos Geógrafos Brasileiros – Seção Três Lagoas/MS, v.14, n.25, 2017.

FRAGA, T.R.; BARBOSA, A.S.; ISAAC, L. Leptospirosis: Aspects of Innate Immunity, Immunopathogenesis and Immune evasion from the Complement System. Scandinavian Journal of Immunology, v. 73, n. 5, p. 408-419, 2011.

GALTON, M. M.; SULZER, C. R.; SANTA ROSA, C. A.; FIELDS, M. J. Application of a microtechnique to the agglutination test for leptospiral antibodies. Journal of Applied Microbiology, v. 13, n. 1, p. 81-85, 1965.

GENOVEZ, M.E. Leptospirose em animais de produção. In: MEGID, J.; RIBEIRO, M.G.; PAES, A.C. Doenças infecciosas em animais de produção e de companhia. Rio de Janeiro: Roca, 2016. cap.35, p. 378-387.

GOARANT, C. Leptospirosis: risk factors and management challenges in developing countries. Research and Reports in Tropical Medicine, v.7, p.49-62, 2016.

HASHIMOTO, V.Y.; GARCIA, K.A.H.; DA SILVA, S.F.G.; ALVES, L.A.; DE FREITAS, J.C. Prevalência de anticorpos contra Leptospira spp. em bovinos, caninos, equinos, ovinos e suínos do município de Jaguapitã, estado do Paraná, Brasil. Arquivos do Instituto Biológico, v.77, n.3, p.521-524, 2010.

HERRMANN, G.P.; LAGE, A.P.; MOREIRA, E.C.; HADDAD, J.P.A.; RESENDE, J.R.; RODRIGUES, R.O; LEITE, R.C. Soroprevalência de aglutininas anti-Leptospira spp. em ovinos nas Mesorregiões Sudeste e Sudoeste do Estado Rio Grande do Sul, Brasil. Ciência Rural, v.34, n.2, p.443-448, 2004.

HIGINO, S.S.S.; ALVES, C.J.; SANTOS, C.S.A.B.; VASCONCELLOS, S.A.; SILVA, M.L.C.R.; BRASIL, A.W.L.; PIMENTA, C.L.R.M.; AZEVEDO, S.S. Prevalência de leptospirose em caprinos leiteiros do semiárido paraibano. Pesquisa Veterinária Brasileira, v.32, n.3, p.199-203, 2012.

HIGINO, S.S.S.; SANTOS, F.A.; COSTA, D.F.; SANTOS, C.S.A.B.; SILVA, M.L.C.R.; ALVES, C.J.; AZEVEDO, S.S. Flock-level risk factors associated with leptospirosis in dairy goats in a semiarid region of Northeastern Brazil. Preventive Veterinary Medicine, v. 109, p.158-161, 2013.

HIGINO, S.S.S; AZEVEDO, S.S. Leptospirose em pequenos ruminantes: situação epidemiológica atual no Brasil. Arquivos do Instituto Biológico, v.81, n.1, p. 86-94, 2014.

INSTITUTO BRASILEIRO DE GEOGRAFIA E ESTATÍSTICA (IBGE). Censo Agro 2017 – Resultados Preliminares. 2019. Disponível em: < https://censoagro2017.ibge.gov.br/templates/censo_agro/resultadosagro/index.html > Acesso em: 27 out. 2020.

INSTITUTO BRASILEIRO DE GEOGRAFIA E ESTATÍSTICA (IBGE). Produção da Pecuária Municipal 2018. 2018. Disponível em: < https://biblioteca.ibge.gov.br/visualizacao/periodicos/84/ppm_2018_v46_br_informativo.pdf > Acesso em: 27 out. 2020.

JORGE, S.; SCHUCH, R.A.; DE OLIVEIRA, N.R.; DA CUNHA, C.E.P.; GOMES, C.K.; OLIVEIRA, T.L.; RIZZI, C.; QADAN, A.F.; PACCE, V.D. COELHO, A.L.R.; SOARES, C.B.; DELLAGOSTIN, O.A. Human and animal leptospirosis in Southern Brazil: A five-year retrospective study. Travel Medicine and Infectious Disease, v.18, p.46-52, 2017.

KHBOU, M.K.; HAMMAMI, S.; KODJO, A. Se?ropre?valence des anticorps anti-leptospires chez les ovins dans la re?gion d'El Fahs, Tunisie. Revue de Me?decine Ve?te?rinaire, v. 161, n. 4, p.185–192, 2010.

KOSGEY, I. S.; OKEYO, A. M. Genetic improvement of small ruminants in low-input, smallholder production systems: Technical and infrastructural issues. Small Ruminant Research, v.70, p.76–88, 2007.

LÉON-VIZCAINO, L.; MENDOZA, M. H.; GARRIDO, F. Incidence of abortions caused by leptospirosis in sheep and goats in Spain. Comparative Immunology, Microbiology and Infectious Diseases, v. 10, p. 149–153, 1987.

LEVETT, P.N. Leptospirosis. Clinical Microbiology Reviews, v.14, n.2, p. 296-326, 2001.

LILENBAUM, W.; SANTOS, M.R.C.; BARBOSA, A.V. Leptospirose em Reprodução Animal: II. Bovinos do Estado do Rio de Janeiro, Brasil. Revista Brasileira de Ciências Veterinárias, v.2, n.1, p.1-6, 1995.

LILENBAUM, W.; SOUZA, G.N.; RISTOW, P.; MOREIRA, M.C.; FRA?GUAS, S.; CARDOSO, V.S.; OELEMANN, W.M.R. A serological study on Brucella abortus, caprine arthritis-encephalitis virus and Leptospira in dairy goats in Rio de Janeiro, Brazil. Veterinary Journal, v. 173, n. 2, p. 408–412, 2007.

LUCHEIS, S. B.; FERREIRA JUNIOR, R.S. Ovine leptospirosis in Brazil. The Journal of Venomous Animals and Toxins including Tropical Diseases. v. 17, n. 4, p. 394405, 2011.

MACHADO, A.C. Analise epidemiologica da infecção por Leptospira spp. em Pequenos Ruminantes no Agreste e no Sertão Pernambucano. Dissertação (Mestrado). Universidade Federal Rural de Pernambuco, 2013.

MARTINS, G.; PENNA, B.; HAMOND, C.; LEITE, R.C.; SILVA, A.; FERREIRA, A.; BRANDÃO, F.; OLIVEIRA, F.; LILENBAUM, W. Leptospirosis as the most frequent infectious disease impairing productivity in small ruminants in Rio de Janeiro, Brazil. Tropical Animal Health and Prodution, v.44, p.773-777, 2012.

OTA, J. A língua falada nas comunidades rurais nipo-brasileiras do estado de São Paulo – considerações sobre koronia-go. Synergies Brésil, n. 7, p. 49-56, 2009.

PAES, A.C. Leptospirose canina. In: MEGID, J.; RIBEIRO, M.G.; PAES, A.C. Doenças infecciosas em animais de produção e de companhia. Rio de Janeiro: Roca, 2016. cap.34, p. 356-377.

PREFEITURA MUNICIPAL DE SUZANO. Secretaria de Política Urbana. Revisão do Plano Diretor de Suzano 2006-2016: Etapa 4 – Construção do Conhecimento sobre a Realidade Local. Relatório Final (Volume 1). Suzano: Secretaria de Política Urbana, 2007.

SABARINATH, T.; BEHERA, S.K.; DENEKE, Y.; ATIF ALI, S.; KAUR, G.; KUMAR, A.; KUMAR, G.R.; KUMAR K.S.; SINHA, D.K.; VERMA, M.R.; SRIVASTAVA, S.K.; CHAUDHURI, P. Serological evidence of anti-Leptospira antibodies in goats in various agro climatic zones of India. Small Ruminant Research, v. 169, p.74-80, 2018.

SALDANHA, G.B.; CAVAZINI, N.C.; SILVA, A.S.; FERNANDES, M.B.; BADKE, M.R.T.; PIVETTA, C.G. Sorologia positiva para Leptospira butembo em bovinos apresentando problemas reprodutivos. Ciência Rural, v.37, n.4, p.1182-1184, 2007.

SANTA ROSA, C.A.; CASTRO, A.F.P. Presença de aglutininas anti-leptospiras em soros de ovinos e caprinos no Estado de São Paulo. Arquivos do Instituto Biológico, v.30, p.93-98, 1963.

SANTOS, P.J.; LIMA-RIBEIRO, A.M.C.; OLIVEIRA, P.R.; SANTOS, M.P.; JUNIOR, A.F.; MEDEIROS, A.A. TAVARES, T.C.F. Seroprevalence and risk factors for Leptospirosis in goats in Uberlândia, Minas Gerais, Brazil. Tropical Animal Health and Production, v.44, p.101-106, 2012.

SEIXAS, L.S.; MELO, C.B.; LEITE, R.C.; MOREIRA, E?.C.; MCMANUS, C.M.; CASTRO, M.B. Anti-Leptospira sp. agglutinins in ewes in the Federal District, Brazil. Tropical Animal Health and Production, v.43, p.9–11, 2011.

SILVA, É.F.; BROD, C.S.; CERQUEIRA, G.M.; BOURSCHEIDT, D.; SEYFFERT, N.; QUEIROZ, A.; SANTOS, C.S.; KO, A.I.; DELLAGOSTIN, O.A. Isolation of Leptospira Noguchii from sheep. Veterinary Microbiology, v.121, n. 1-2, p.144-149, 2007.

SILVA, G.C.P. Caracterização Epidemiológica de Brucelose e Leptospirose de Pequenos Ruminantes dos Estados de Sergipe, Bahia, Ceará e Paraíba. 2015. 137f. Tese (Doutorado em Medicina Veterinária Preventiva). Faculdade de Ciências Agrárias e Veterinárias, Universidade Estadual Paulista, Jaboticabal, 2015.

SILVA, J.D.; ALVES, J.R.A.; COSTA, D.F.; CORREIA, E.L.B.; MELO, D.H.M.; HIGINI, S.S.S.; AZEVEDO, S.S.; ALVES, C.J. Caracterização epidemiológica e fatores de risco associados à infecção por Leptospira spp. em cães de assentamentos rurais na região semiárida do Nordeste do Brasil. Semina: Ciências Agrárias, v.38, n.4, p.2531-2542, 2017.

SILVA, R.C.; COSTA, V.M.; SHIMABUKURO, F.H.; RICHINI-PEREIRA, V.B.; MENOZZI, B.D.; LANGONI, H. Frequency of Leptospira spp. in sheep from Brazilian slaughterhouses and its association with epidemiological variables. Pesquisa Veterinária Brasileira, v.32, n.3, p.194-198, 2012.

SUEPAUL, S.M.; CARRINGTON, C.V.; CAMPBELL, M.; BORDE, G.; ADESIYUN, A.A. Seroepidemiology of leptospirosis in livestock in Trinidad. Tropical Animal Health and Production, v.43, n.2, p.367–375, 2011.

SUWANCHAROEN, D.; CHAISAKDANUGULL, Y.; THANAPONGTHARM, W.; YOSHIDA, S. Serological survey of leptospirosis in livestock in Thailand. Epidemiology and Infection, v.141, n.11, p.2269-2277, 2013.

TONIN, A.A.; AZEVEDO, M.I.; ESCOBAR, T.P.; CASASSOLA, I.; SANTOS, L.G.; SILVA, A.S.; MARTINS, J.L.R.; SCHAEFER, P.C.; BADKE, R.T. Leptospirose bovina: aumento na incidência da Leptospira interogans sorovar Butembo no rebanho do estado de Santa Catarina, Brasil. Acta Veterinaria Brasilica, v.4, n.4, p.294-297, 2010.

TOPAZIO, J.; TONIN, A.A.; MACHADO, G.; NOLL, J.C.G.; RIBEIRO, A.; MOURA, A.B.; CARMO, G.M.; GROSSKOPF, H.M.; MARTINS, J.L.R.; BADKE, M.R.T.; STEFANI, L.M.; LOPES, L.S.; SILVA, A.S. Antibodies to Leptospira interrogans in goats and risk factors of the disease in Santa Catarina (West Side), Brazil. Research in Veterinary Science, v.99, p.53-57, 2015.

VALENCIA, M.M.C. Interação de Proteínas de Membrana de Leptospira com os Reguladores Fator H e C4BP do Sistema Complemento Humano. 2014. 45f. Tese (Doutorado em Ciências). Instituto de Ciências Biomédicas, Universidade de São Paulo, São Paulo, 2014.

WHO. WORLD HEALTH ORGANIZATION. Human leptospirosis: guidance for diagnosis, surveillance and control. Malta: World Health Organization, 2003. 122p.

Published

2020-11-15

How to Cite

Emídio, T. A., Bruno, F., Rodrigues, P. M. O., Almeida, D. C. M., Souza, G. O. de, Heinemann, M. B., & Gonçales, A. P. (2020). Pesquisa sorológica para detecção de anticorpos anti- Leptospira spp. em pequenos ruminantes no município de Suzano, São Paulo / Serological survey of anti-Leptospira spp. antibodies in in small ruminants in the municipality of Suzano, São Paulo. Brazilian Journal of Development, 6(11), 88163–88175. https://doi.org/10.34117/bjdv6n11-294

Issue

Section

Original Papers